آذربایجان شرقی به عنوان بخشی کهن و تاریخی از سرزمین ایران دارای رشتههای گوناگون و متنوع صنایع دستی است.
از مهمترین صنایع دستی استان آذربایجان شرقی میتوان به قالی و گلیم بافی اشاره کرد که از شهرتی جهانی برخوردار است .
جاجیم بافی، رنگرزی سنتی و چاپ کلاقهای، سوزن دوزی، سفالگری و سرامیک سازی، فرآوردههای پوست و چرم، هنرهای مرتبط با چوب، حصیربافی، طراحی سنتی و نگارگری، صحافی و جلدسازی سنتی و گیوه دوزی و چاروق دوزی از جمله دیگر رشتههای صنایع دستی این استان است.
قالی بافی:
منطقه آذربایجان و بهویژه شهر تبریز از دیرباز در خلق قالیهای نفیس، نقش عمدهای داشته است.
سابقه تاریخی هنری این مردم به دوران مادها میرسد. طراحی فرش در این مرز و بوم، سابقه طولانی دارد و طراحان بزرگی در این منطقه وجود داشتهاند که با خلق آثار گرانبها و باارزش، خدمات ارزندهای به فرش ایران کردهاند.
تبریز
تبریز یکی از مراکز بافندگی بسیار با اهمیت ایران در زمینه قالی بافی است.
امروزه فرشهای تبریز زینت بخش موزههای معتبر جهان و یا در مجموعه کلکسیونرهای مشتاق جای گرفته است .
از هنرمندان این رشته میتوان به میر منصور، رسام ارژنگی، عبدالله باقری، احمد عماد، حبیبالله امین افشار، میرزا تقی خیابانی، جعفر پاکدست، عباسعلی اعلاباف، اکبر برگی، قلی نامی، محمد حسن نجف زاده معروف به "بنام تبریزی"، ایپکچی، اهرابی، جوان، سلماسی، ممقانی، تهرانچی، آنتیکچی و طباطبایی اشاره کرد.
اولین عناصر و نقشمایههای سنتی ایران نظیر اسلیمیها و ختاییها قبل از آن که از طریق مکتب اصفهان و فرهنگ دوره صفوی ابعاد جهانی یابند، از طریق نگارهها و تذهیب و مرقعات بر روی فرشهای شمال غربی ایران و تبریز ظاهر شدند.
نقشههای این فرشها اگر چه نام و نشانی برخود ندارند ولی در آن حدی از کمالند که طرح و رنگ آنها را میتوان با آثار بهزاد و سلطان محمد و دیگر هنرمندان عصر مقایسه کرد.
به دنبال رکود پس از عصر صفوی، تبریز در اواخر قاجاریه، از اولین شهرهایی است که تجارت فرش به طور گسترده در آن رواج مییابد و بازار پررونقی برای شرکتهای اروپایی میشود.
فرشهای تبریز در هفتاد سال اخیر اغلب با طرحهای گلدانی، محرابی، شکارگاه ، هراتی گل فرنگ، شاه عباسی، بندی، خشتی یا قابقابی، منظره بافی، قاب قرآنی، افشان، اسلیمی و بعضی از آثار و ابنیه اسلامی از کوچکترین تا بزرگترین اندازههای ممکن بافته شده اند. از دیگر طرحهای رایج در تبریز می توان به ریز ماهی، لچک ترنج و بته اشاره کرد.
بافت انواع فرشهای سنتی با طرحها و رنگهای بدیع و زیبا نمایشگر اوج تسلط طراحان و بافندگان بر فن بافت فرش است. چنین است تلفیق رنگهای سنتی و رنگهای متنوع دیگر که به طور هنرمندانه صورت میگیرد، هر چند که ارزش رنگرزی گیاهی قابل مقایسه با رنگرزی شیمیایی نیست.
مورد دیگری که به عنوان طراحی تابلو و عموما تحت تاثیر طراحی اروپایی در تبریز رایج شده است و ظاهرا بازار گرمی نیز دارد، جای بحث دارد. این تصاویر همراه بافتی نفیس و درخشان نتایج حیرت باری را به ارمغان آورده است.
مسأله دیگری که در طراحی امروز نقشههای فرش در تبریز وجود دارد آن است که به ظاهر طراحی و رنگ تا حدودی جنبه ذوق آزمایی شخصی پیدا کرده است و بر اساس ذوق و استعداد و توانایی تعدادی هنرمند و یا تحت تاثیر عوامل بیرونی طراحی میشود.
با اطمینان میتوان گفت اگر تبریز آسیبهای ناشی از بحران تورم و کمبود مواد مورد نیاز را از عرصه تولیدات دور سازد، تا سالیان طولانی فرش تبریز فرش غیر قابل رقابت در جهان باقی خواهد ماند و فرشهای زیبا و نفیس آن کماکان در آن سوی مرزها فاتح بی رقیب بازارهای فرش خواهد بود.
شهرستان هریس
شهرستان هریس در استان آذربایجان شرقی ازنظر قالی بافی شهرت زیادی دارد و فرشهای ابریشمی و پشمی و خوش آب و رنگ آن از قدیم مطلوب بازارهای داخل و خارج بوده است.
فرشهای هریس با وجود آن که همگی دریک سبک بافته میشود ولی کمتر مشابه یکدیگر هستند.
قالی بافان هریس در گذشته از به کاربردن نقشه، پرهیز میکردند و اغلب فرشهای خود را به کمک حافظه میبافتند. بافندگان محلی پیش از این پشمهای مورد مصرف خود را از گوسفندان ایل شاهسون تامین میکردند.
اسامی نقشههایی که از قدیم در هریس بافته میشد، راحله، افشان، حیات، تاجری، صمدخانی، پیشیکلی، چلینگری، علی اصلان، سیل آپادان یا صبوری، قره قاش، خاتون نقشه، ماری، اشرف، کف ساده، اسماعیل بگ، یدی گل، حافضعلی و دستمال نقشه هستند.
البته امروز بیشتر طرحهای صمد خان، تاجری، صبوری، یدی گل، علی اصلان، اسماعیل بیک، چلینگر، افشان و تلفیقی هریس بافته میشود.
گلیم بافی:
گلیم بافی نیز در آذربایجان شرقی بسیار رایج است و یکی از رشتههای اصلی صنایع دستی در منطقه به حساب میآید.
گلیم شاهسون ها
از مهمترین گلیمهای منطقه میتوان به بافت گلیمهای شاهسون اشاره کرد.
شاهسونها یکی از مهمترین طوایف شمال غربیایران هستند که اکثریت آنها ترک و اقلیتی دارای اصلیت کرد، تاجیک و گرجی هستند.
شاهسون به معنای دوست دار و وفادار به شاه است که توسط شاه عباس برای مقابله با سپاه شیعه یعنی قزل باشها به وجود آمد.
گلیم رایجترین کف پوش شاهسونها است و به همین علت تعداد زیادی از آنها توسط این طایفه بافته شده است. شاهسونها مردمی بسیار سنتی هستند و در طرح و بافت گلیمهای آنان نوعی محدودیت به چشم میخورد.
در تمام گلیمهای شاهسونها از نگارههای بزرگ و برجسته استفاده شده است.
این نگارهها به صورت ردیفی در گلیمها بافته شده و توسط نوارهایی باریک با طرحهای ظریف تر و پیچیده تر از یکدیگر جدا شده اند.
شاهسونهای منطقه هشترود که زمستان را داخل و یا اطراف هشترود سپری می کنند و تابستان به دامنههای کوه سهند کوچ میکنند، از رنگهای ملایم به خصوص سبز و صورتی و کمی آبی تیره و قهوهای در بافت گلیم هایشان استفاده می کنند.
حاشیهها معمولا ساده و تحت تاثیر همسایگان کرد بر شیوه بافت آنها بیش از دیگر قبایل بوده است.
باوجود اینکه شاهسونهای میانه و هشترود از لحاظ فرهنگی با هم اختلافی ندارند ولی در بافت گلیم تفاوتهایی دیده میشود.
گلیمهای شاهسون میانه بزرگتر از گلیمهای شاهسونهای هشترود است و طرحهای نواری سنتی و ترنجهای بزرگ کنگره دار از جمله نگارههای آنها است. تارها معمولا پشمین یا نخی بوده و ریسمانهای خود رنگ در متن گلیم به چشم میخورد.
بافت چاک دار و خطوط حاشیهای پیچ باف به وسیله رنگهای متضاد از دیگر قسمتهای آن متمایز میشود.
از گذشته تا امروز در تمام خانههای ایرانی حتی محقرترین آنها مفروش کردن خانه با فرش دستباف یکی از زینتهای خانه محسوب میشود. هرچند که امروزه به دلیل گران بودن این فرشها خرید آن برای بسیاری از طبقات جامعه غیرممکن است، ولی استفاده از آن به عنوان هنر و صنعت ایرانی از جایگاه و منزلت ویژهای در میان خانوادهها برخوردار است.
در گذشته که تا حدودی سبک چینش و دکوراسیون وسایل داخل خانه با امروز متفاوت بود و استفاده از مبل و صندلی جایگاه چندانی نداشت و تنها برای طبقات بالای جامعه مورد استفاده قرار میگرفت، معمولا سراسر اتاق را با فرش میپوشاندند و بافت قالیهای بزرگ بسیار رایج بود تا سطح تمام اتاق را بپوشاند، ولی با جایگزین شدن مبل و صندلی به جای مخده و پشتی، استفاده از فرشهای بزرگ در منازل از رواج افتاد، ولی از ارزش و جایگاه فرش کاسته نشد و به جای فرشهای بزرگ، فرشهایی با قطعات کوچکتر رواج پیدا کرد.
مساجد نیز از جمله مکانهایی است که همچنان از گذشته تا به امروز از مشتریان فرشهای دستباف است. در گذشته شاهان متدین قالیهای گرانمایه را به نشانی دینداری وقف مساجد میکردند. قالی در فرهنگ ایرانی از چنان منزلتی برخوردار بوده است که در مساجد و کاخهای سلطنتی به امین اموال و متصدی مخصوص سپرده میشد تا حفظ و مرمت آن را به عهده بگیرد. حتی قالیهای بسیار گرانبها را زیرپا نمیانداختند و همچون تابلوهای نقاشی بر دیوارها آویزان میکردند یا لوله میکردند و در گوشهای از منزل قرار میدادند و در مراسم خاص از آن استفاده میکردند.
به هر حال وقتی صحبت از فرهنگ و هویت ایرانی میشود بیشک فرش یکی از نمادهای بارزی است که این فرهنگ و هویت را نمایان میکند. گذشته از صنعت فرش که امروزه به عنوان یکی از اهرمهای قوی بازرگانی کشور تبدیل شده، این هنر ایرانی کارکرد فرهنگی نیز به خود گرفته است؛ به طوری که طرحها و نقشهای هریک نه تنها نشاندهنده دوره ویژه تاریخی است، بلکه نمادهایی از فرهنگ بافندگان آن را که از منطقهای خاص از ایران هستند، آشکار میکند.
اگرچه تاریخ شروع بافت فرش به درستی معلوم نیست و مشخص نیست که بافت فرش از کدام منطقه شروع شده، ولی اغلب مورخان و باستانشناسان متفقالقولند که ایرانیان از جمله اولین اقوامی هستند که بافت فرش را شروع کردهاند. شواهد حاکی از آن است که فرش برای مقاصد صرفا کاربردی نظیر حفاظت خانه روستاییان از سرما و نم به وجود آمد و کمکم راه خود را به عنوان یک اثر زینتی و نشانهای از تحول در خانههای اشراف و اعیان باز کرد.
گفته میشود دوره شکوفایی هنر فرشبافی در ایران مقارن حکومت صفویان است.
دوره رونق فرش ایرانی
دوران صفوی دوره درخشان احیای هنر در تمام زمینههاست. نمونههای ارزنده موجود در موزههای مشهور جهان نظیر قالی مشهور اردبیل اکثرا حاصل کارگاههای قالیبافی شاهی در این دوران است. حمایت سلاطین صفوی و ابراز علاقه آنان به این حرفه سبب شد تا صنعت قالیبافی از حد یک پیشه و حرفه روستایی تا مقام یکی از هنرهای زیبا ارتقا یابد. شاه عباس در این زمینه سهم بسزایی داشت، زیرا وی با تاسیس کارگاه قالیبافی در کنار قصرهای سلطنتی خود مستقیم بافندگان را زیر نظر داشت تا از کیفیت بافت و ظرافت آنها مطمئن شود.
شاه عباس با گردآوری بهترین نقاشان و طراحان و بافندگان از اقصا نقاط کشور و تجمع آنها در کارگاههای سلطنتی خود، شاهکارهای بینظیری را در هنر فرشبافی به وجود آورد. با انقراض صفویان افول هنر فرشبافی نیز آغاز شد. تاخت و تاز افاغنه همه چیز را از بین برد و خاطره دردناک حمله مغولان را در اذهان عموم زنده کرد.
نادرشاه هم نتوانست برای حفظ این هنر تلاش کند تا این که فرشبافی ـ که همچنان در خفا به حیاتش ادامه میداد ـ در دوره زندیه اعتبار بیشتری یافت و مورد توجه فرمانروایان قرار گرفت. در دوره قاجاریه نیز بازار صادرات رونق گرفت. بازرگانان تبریزی به تاسیس کارگاههای فراوان قالیبافی نهتنها در تبریز بلکه در کرمان، مشهد، کاشان و سایر شهرهای ایران همت گماشتند و قالیهای بافته شده از طریق استانبول به اروپا راه یافتند.
تاریخ میانه ایران با حمله مغول آغاز میشود که ایلخانیان و تیموریان نیز در ادامه همین دوره ظهور مییابند. این دوره اگر چه با جنگ و خونریزی همراه بوده است، ولی از اعتلای هنرهای ایرانی بویژه نگارگری خالی نیست. از اینرو میتوان گفت این دوره زمینهساز شکلگیری عصر درخشان قالیبافی بوده است و در دوره صفویان قالیبافی رواج مییابد و به همین دلیل این دوره، دوره زرین قالیبافی نام میگیرد. اکثر قالیهای نفیس موزههای جهان که توسط استادان ایرانی بافته شده، متعلق به همین دوران است، البته در دوره افشاریان و زندیان به سبب ضعف اقتصادی کشور قالیبافی چندان رونقی نمییابد. وی با اشاره به این که در دوره صفوی شکوه و بالندگی هنر قالیبافی آغاز میشود، میافزاید: اکثر قالیهای نفیس موزههای جهان که از استادی و هنرمندی ایرانیان در نقش، رنگ و بافت حکایت دارد ثمره تلاش بافندگان و طراحان این دوره است و به روایتی برخی شاهان صفوی از جمله شاه طهماسب صفوی خود از طراحان فرش بودهاند. حتی برخی جهانگردان خارجی نظیر برادران شرلی، تاورنیه شارون ـ که در زمان صفویه به ایران سفر کرده بودند ـ در نوشتههای خود با تاکید از رونق قالیبافی در این زمان یاد میکنند. در این دوره هنر قالیبافی از ایلها و عشایری که دائم در حال کوچ کردن بودند به شهرهای بزرگ آورده و به دنبال آن کارگاههای بافندگی بزرگ در شهرهای کشور راهاندازی میشود.
این محقق سپس دوره قاجار را از این جهت مهم میداند که در آن صادرات فرش رونق مییابد.
قدیمیترین فرش جهان
اگر پازیریک را به عنوان قدیمیترین فرش ایرانی بپذیریم قدمت قالیبافی در ایران به 500 سال قبل از میلاد حضرت مسیح یعنی بیش از 2 هزار سال پیش بازمیگردد.
البته شواهدی از اولین فرش ایرانی در کتب چینی نوشته شده است که به دوره ساسانیان مربوط میشود.
این هنر در برهههای مختلف تاریخی تحولات زیادی به خود دیده است. از جمله عوامل تاثیرگذار بر این هنر دیرین ایران میتوان به حمله مغول و ظهور اسلام اشاره کرد.
براساس اطلاعات سایت تخصصی بینالمللی فرش ایرانی، قدیمیترین فرش جهان ـ فرش پازیریک ـ یک اثر کاملا ایرانی هخامنشی است که اکنون در موزه آرمیتاژ روسیه نگهداری میشود.
در این فرش به ابعاد تقریبا 2 مترمربع (210×183 سانتیمتر) در هر سانتیمتر مربع 36 گره وجود دارد و رنگهای به کار رفته در این فرش، سبز، آجری، قرمز تیره، آبی و قهوهای هستند. البته گذر زمان باعث دگرگونی در رنگ قالی شده و تنها دلیلی که باعث سالم ماندن نسبی قالی بوده یخبندان شدید منطقه دره آلتای است. شواهدی بیشمار گویای ایرانی بودن این قالی است؛ اسبها و گوزن زرد خالدار ایرانی و آهوان که همگی مربوط به نژاد ویژه ایرانی است. همچنین سبک کار (گره زدن) به شیوه قالیبافی ایرانیان است. بهرهگیری از رنگهای متفاوت و تقارن آنها نشان میدهد این قالی در یک کارگاه مجهز و با تبعیت از یک الگوی دقیق بافته شده است.
حشمتی رضوی در مورد فرش پازیریک نیز میگوید: طبق بررسیهای باستانشناسی این فرش متعلق به دوران هخامنشیان است که توسط پروفسور رودنکو، باستانشناس روسی هنگام کاوش در گورهای اقوام سکایی منطقه پازیریک (واقع در دامنههای جنوبی جبال آلتای سیبری) کشف شد. رودنکو پس از بررسی و تجزیه و تحلیل دقیق اسلوب بافت و نقشمایهها و سنجیدن آنها با دیگر آثار بافته شده آن دوران، این فرش را از بافتههای ایران هخامنشی میداند؛ هرچند بسیاری درصدد بودهاند که برخی از آثار تمدن ایران باستان را به سرزمینهای دیگر نسبت دهند.
پس از کشف این قالیچه بود که بسیاری از صاحبنظران بر این عقیده شدند که بافت قالیچهای با چنین ویژگیهایی، مستلزم دارا بودن پشتوانه فرهنگی و هنری قوی است و حتی تاکید داشتند که در قرون متمادی قبل از بافت این قالیچه، این حرفه در فلات ایران رواج داشته است.
حتی گزنفون، مورخ یونانی در کتاب خود با عنوان «سیرت کورش» مینویسد: ایرانیان برای این که بسترشان نرم باشد قالیچه زیر بستر خود میگستردند.
در طول تاریخ فرش و تابلو فرشهای ایرانی از نظر زیبایی و هنر نقش مهمی در اقتصاد کشورو خانواده ها داشته که شایسته است بیشترتوجه به این هنر ارزشمند که یادگار نیاکان ما میباشد و برای خلق آن رنجهای زیاد و راههای بسیار طی شده است داشته باشیم باید پذیرفت که پیدایش هنر ارزنده قالیبافی به یکباره و خلق الساعه نبوده بلکه به تدریج و بنا به اصول علمی و روند قدم بقدم روبه رشد حسب قواعد سنت تمدنهاو میزان علاقه واحتیاجات مردم آن روزگار بوده که راه تکامل در بافت وسایر عواعل تولید را پیموده است تا به زمان خشایارشا حدود 2489سال قبل رسیده است . پس قدمت و پیشینه فرش را در ایران باید در سده های پیشین تر جستجو کرد و مسائل اجتماعی مردم هر عصر مدیون جامعه پیش از خود بوده که تجربیات هنری خود را به نسل جوان تر آموخته است .
درست است که یک تخته فرش و یک روانداز اسب در منطقه پازیریک بخش جنوبی سیبری بدست آمده و تاریخ بافت آن را حدود سده پنجم قبل از میلاد می دانند ولی آراء و عقاید فرش شناسان و پژوهشگران بطور پراکنده بر آن است که قدمت فرشبافی به تمدنهای پیش تر ایران می رسد ادله این تفکر با توجه به زیبایی بافت و نقش و نگار موجود در فرش مضمون رشد تمدن و پیشرفت هنر بافندگی و صنایع دستی آن روز ایران بوده است .
نکته مستند تر آنکه در 480 سال قبل از میلاد مسیح هنگامی که تمیستوکل ( Temistocle )سردار آتنی بعلت رشگ برخی از رجال آتن به او تهمت خیانت زدند و مورد مذمت و اتهام قرار گرفت و حتی جان وی در معرض خطربود بنابراین برای نجات جان خود به ایران گریخت . چون کشور یونان در آن زمان در حال اهتزاز با کشور بزرگ ایران قرار داشت خشایارشا که پادشاه ایران بود با نگرش کسب اطلاعات نظامی و اوضاع واحوال اقتصادی و اجتماعی یونان با مهربانی با وی رفتار کرد و حتی هدایای ارزنده ای از جمله چند قطعه قالی وگلیم های زیبایی که دارای نقش و نگار دلفریب و گیرا که با دستهای هنرآفرین فرزندان ایران بافته شده بود به وی داد . سردار آتنی که از قبل به زیبایی گلیم وفرش ایران آگاه بود تا هدایای فرش و گلیم را دید مورد پسند قرار داد و تعریف و تمجید از آن کرد که این امر در تاریخ فرشبافی ایران یک سند قطعی و مورد اطمینان بایستی در نظر گرفته شود .
یا گزنفون در کتاب بازگشت ده هزار یونانی می نویسد :در یک مهمانی که سوتس (Seuthes ) امیر تراکیه حضور داشت بعنوان هدیه یک تخته فرش ایرانی به وی داده می شود بدیهی است آنچه را که به امیر کشوری هدیه می دهند چیزی نفیس و ارزنده ای باید باشد پس نتیجه می گیریم که فرشهای ایرانی در آن زمان چنان زیبا و دلفریب بوده که شایستگی پیشکشی به پیشویان کشور ویا ملتی را داشته است .
(نقل از زندگانی مردان نامی پلوتارک )
حبیب ابن صهبان نقل می کنند هنگامی که سپاه سعد در جنگ با ایرانیان ظفر آمد آنها به کاخ مدائن رسیدند غنایم فراوان بدست آوردند مثل جامه ها زیورآلات شمشیر خسروپرویز و ده ها قلم دیگر از جمله یک تخته فرش شصت ذرع در شصت ذرع یکپارچه به اندازه یک جریب که همچون کشتزار و سبزه زار بهاران بود و متن فرش چون نهرها و لابه به لای آن همانند مروارید بود ومتن از حریر بر پودهای طلا که گلهای طلاو نقره و امثال آن داشت چشم همگان را خیره می کرد آنها خمس همه غنایم را بین خود تقسیم کردند و فرش بماند چون تقسیم آن میسر نبود سعد مسلمانان را خواند و گفت خداوند دستهای شمارا پر کرده است تقسیم این فرش مشکل است رای من این است که آن را به امیر مومنان عمر واگذاریم که هر چه خواهد کند چنان کردند گویند چون فرش به مدینه نزد عمر بردند شب خوابی دید و کسان را فراهم آورد و حمد ثنای خدارا کرد و در باره فرش رای خواست نظرهای متفاوت دادند در آن جلسه که امام علی (ع) نیز حضور داشت به عمر فرمود : ای عمرکار چنانست که گفتید اما تامل باید کرد که اگر اکنون آن را بپذیرید فردا کسانی به دستاویز آن به ناحق چیزهای بگیرند: عمر گفت راست گفتی و اندارز دادی فرش را پاره پاره کردند و تا بین کسان تقسیم نمایند که یک تکه از فرش که از بقیه تکه ها بهتر نبود به حضرت رسید امام تکه فرش را در بازار به بیست هزار دینار فروخت
( نقل از تاریخ طبری جلد پنجم )
نظر عزیزان را به سه نکته مهم معطوف میدارم:
1-پیدایش قالی و گلیم به یکباره نبوده وبه تدریج در سده پنجم قبل از میلاد به تکامل رسیده است و حصول نتیجه می گردد خلق این هنر خیلی پیشین تر بوده است.
منبع:
پیشینه و مرمت قالی از بدو تولد آن وجود داشته است
رفوگری و مرمت قالی
تاریخچه مرمت قالی:
پیشینه و مرمت قالی از بدو تولد آن وجود داشته است. اگر چه مرمت قالی به عنوان یک هنر ارج داده نمیشده است. مرمت قالی کار تنها با فرش و قالی کهنه سر و کار نداشته و ندارد. به عبارتی مرمت کار پوشاننده عیب بوده. مرمت قالی یک مرحله قبل از فروش فرش است به همین دلیل نامی از مرمت کار نبوده چرا که اگر نامی از او میبود عیوب نیز مشخص می شده است.
داشتن دقت و تجربه در رفو گری و مرمت قالی برای متخصصان این رشته یک امر الزامی است. رفوگری و مرمت قالی مرحلهای کاملاً تخصصی و عملی است که یک رفوگر با تجربه چون یک هنرمند میتواند فرش ناقص و خراب شدهای را از نو بسازد.
در نتیجه هنر مرمت حکم نو کردن شی کهنه را هم دارد. بدین ترتیب میتوان گفت که مرمت قالی با تولید ارتباط مستقیم دارد.
مرمت قالی عملیاتی است که سه هدف را در بر میگیرد.
*کمک به عملیات تکمیلی فرش
*جلوگیری از آسیبهای احتمالی فرش
*برطرف کردن آسیب دیدگی در فرش
*مرمت قالی کمک به عملیات تکمیلی فرش میکند
هر فرش پس از اتمام بافت و پایین آوردن از دار نیاز به کنترل و پرداخت و ترمیم دارد امروزه بسیاری از قالیبافان عملیات شیرازه زنی را در حین بافت انجام نمیدهند و این مرحله را واگذار به رفوگران میکنند.
*مرمت قالی از آسیب احتمالی فرش جلوگیری میکند
برای جلوگیری از آسیبهای احتمالی رفوگران اقدام به چرم دوزی (مشماع دوزی) در دو طرف طول قالی و گرههای تزئینی در سر ریشهها را انجام میدهند.
*مرمت قالی و فرش آسیب دیدگی در فرش را برطرف میکند
آسیب وارده در فرش به درجات مختلف تقسیم میشود و انواع گوناگونی دارد که توضیح آنها را متعاقباً تقدیم میکنم.
هر استادکاری روش و شیوهای خاص را برای مدت به اجرا میگذارد همچنین به علت گسترده بودن دامنه رفوگری برای رفو و مرمت قالی فنون مختلفی وجود دارد.
همهی روشهای مرمت قالی نقش واحدی را ایفا میکند. واژه رفو به معنی درست کردن و اصلاح دادن جامه به نوعی که معلوم نشود و مانند اول گردد پس رفو یک نوع دوخت نامرئی و نامشخص میباشد.
لوازم مورد نیاز جهت مرمت قالی دستباف:
- قیچی مخصوص رفو، قلاپ پشت، قلاب رو، قلاب خواب مشهد، چاقو خواب، سوزن، کیله، دفیتن مخصوص رفو، خامه، دمباریک، سوزن شیرازه دوزی، سوزن چرم دوزی، نخ مخصوص چرم دوزی، چرم مخصوص چرم دوزی، تخته، چکش، میخ، تسمه، میخکش، ظرف استوانهای، ظرف گود، موم، انگشتدانه، چهارچوب
رعایت چند نکته ابتدای کار مرمت قالی آسیب دیده ضروری است.
قبل از شروع به مرمت قالی نوع آسیب دیدگی را مشخص کنید
•قبل از شروع مرمت قالی باید فرش آسیب دیده را غبارگیری کرده از پشت و رو تمیز کنید.
• زمین و محل کار مرمت قالی را غبارگیری کنید.
• فرش باید روی زمین صاف و بدون پستی و بلندی پهن شود.
• چنانکه فرش در اثر مواد شیمیایی آسیب دیده باشد ابتدا بایستی فرش را شست.
• قبل از شروع به مرمت قالی نوع آسیب دیدگی را مشخص کنید.
• فرشهای پاره و سوراخ را از بالا و پائین بر روی دار یا درون چهارچوب یا روی تخته محکم کنید.
• الیاف، پرز یا تارهایی را که دارای استحکام کافی نبوده درون چهارچوب یا روی تخته محکم میکنید.
• نقشه قسمت پاره شده یا آسیب دیده را تهیه کنید و یا از روی قسمتهای سالم فرش بکشید.
• در حین انجام مرمت قالی نکات ایمنی را رعایت کنید.
منبع:
https://www.beytoote.com/art/farsh/repair1-carpet-rofougaran.html